نسخه های سحر آمیز در مرود شیرینی و سرگذشت آن
نسخههای سحرآمیزدر مورد شیرینی و سرگذشت آن:
تقلید از خارجیها بود یا فکر بکری که به ذهن قنادهای خلاق ایرانی رسیده بود، مشخص نیست اما به هر حال تولید شیرینی در ایران به یک شعبدهبازی میمانست. به احتمال زیاد اولین و بهترین شیرینی های پخته شده در کشور نیز راهی دربار شده، نه روانه خانه رعیت. اما آنچه در آن تردید نیست، همهگیرشدن خوردن شیرینی در کشور است که خیلی هم بسرعت اتفاق افتاده است.
میگویند در قدیم ایرانیها در بین شیرینیهای موجود در بازار چند قلم را بیشتر میپسندیدند؛ شیرینیهایی مثل مسقطی، راحتالحلقوم، نانبرنجی، شیرینی نخودچی، شیرینی بادامی، حاج بادام، نان پنجرهای، شیرینی شکری و شیرینیهای مربایی.
اینها غیر از گز، حلواارده، حلوا نیمشکر (تهیه شده از آرد برنج، شکر، هل و گلاب) و شکرپنیر بود که بیشتر برای فاتحهخوانی اموات استفاده میشد، همچنین از آبنبات قیچیهای هلی، بادامی، پستهای و ترش یا نقلهای بیدمشکی، بادامی و خشخاشی.
سلطان شیرینی
شیرینیپزها که این طعمهای فوقالعاده را خلق کردهاند، تقریبا همه گمنام ماندهاند بجز یک نفر که در یزد زندگی میکرده و هنوز هم با اینکه از این دنیا رخت بربسته اما نامش مترادف با کیفیت است. حاجخلیفه علی رهبر را نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا به خاطر شیرینیهایش میشناسند.
او کسی است که سال 1295 خورشیدی در یزد کارگاهی کوچک راه انداخت و شیرینیهای پرآوازهای پخت.
او را شاید بشود کسی دانست که به همتش امروز مردم ایران و جهان با لذت، لوزهای پستهای، بادامی، بیدمشکی، نارگیلی، کیکهای یزدی، حاجیبادام، قطاب، پشمک، آبنبات مغزی و سوهان آردی را در دهان میگذارند و از آن حظ میبرند.
خوان هزار و یک رنگ
داستان شیرینی و شیرینیخوری در ایران در یزد تمام نمیشود، بلکه یزد فقط میتواند حکم خط شروع را داشته باشد. فارغ از اینکه ما اهل کجاییم و چه ذائقهای داریم، همه از دوستداران شیرینی هستیم؛ چه در عروسیها، چه در تولدها و چه در مراسم عزا که اگر مزهای شیرین به دهانمان بنشیند بدمان نمیآید.
مردم قزوین شیرینیهای زیادی دارند اما انگار باقلوای لوزی، شیرینی اتابکی، نان نازک و نانبرنجی در آنجا طرفداران بیشتری دارد.
در تبریز هم قرابیه، لوز و راحتالحلقوم، در بوشهر نان پادرازی و رنگینک خرما، در کرمان کلمپه، کماج سهن، نان چرخی، حاجبادام، قطاب، برشتوک و نان پر، در کرمانشاه نانبرنجی و خرمایی، در آذربایجان غربی لوزانک، تنور شیرینی سی و سوجوق، در خوزستان کلوچههای سنتی، در ایلام کاک، کله کنجی و بزی برساق و در چهارمحال و بختیاری گز بلداجی.
این خوان به این علت گسترده است که در سراسر ایران ذائقههای شیرینیپسند به حدی زیاد و متنوع است که هر روز دستور پختی تازه با طعمی بیسابقه به ذهن کسی در نقطهای دور و نزدیک خطور میکند.